استاندارد مدیریت کیفیت (ISO9001 )
خانواده ایزو 9000 به جنبه های مختلف مدیریت کیفیت می پردازند و شامل برخی از استانداردهای شناخته شده ISO می باشد. استانداردها راهنما و ابزاری را برای شرکت ها و سازمان هایی فراهم می کند.که می خواهند اطمینان حاصل کنند که محصولات و خدمات آنها به طور مداوم با نیازهای حال و آینده مشتری مطابقت دارد و کیفیت آنها به طور مداوم بهبود می یابد.
استاندارد ISO9001
استاندارد ISO9001:2015 معیارهای سیستم مدیریت کیفیت را تعیین می کند و تنها استاندارد خانواده استانداردهای کیفیت می باشد که می تواند گواهینامه باشد (اگرچه این یک الزام نیست).
این موضوع می تواند توسط هر شرکت و سازمان، بزرگ یا کوچک، بدون در نظر گرفتن زمینه فعالیت آن، مورد استفاده قرار گیرد.
در حال حاضر بیش از یک میلیون شرکت و سازمان در بیش از 170 کشور موفق به دریافت گواهینامه استاندارد ISO9001:2015 وجود دارد.
استاندارد ISO9001:2015 مبتنی بر اصول مدیریت کیفیت است که شامل تمرکز بالا بر مشتری ، انگیزه و استراتژی های مدیریت ارشد، رویکرد فرآیندی و بهبود مداوم است.
اصول استاندارد اصول مدیریت کیفیت با جزئیات بیشتر در ” اصول مدیریت کیفیت “ توضیح داده شده است.
با استفاده از استاندارد استاندارد ISO9001:2015 اطمینان حاصل می شود که مشتریان ، محصول و خدمات با کیفیت و کیفیت مطلوب را دریافت می کنند که به عنوان اصلی مهم در ایجاد مزیت رقابتی برای کسب و کار شمرده می شود.
استانداردهای کاربردی خاص ISO9001
ISO دارای طیف وسیعی از استانداردها برای سیستم های مدیریت کیفیت است که براساس ایزو 9001 و سازگار با حوزه ها و صنایع خاص است. برخی از این استانداردها عبارتند از:
ISO13485 : استاندارد مدیریت کیفیت تجهیزات پزشکی
ISO16949 : استاندارد مدیریت کیفیت صنایع خودرو و قطعه سازی
ISO17582 : استاندارد مدیریت کیفیت سازمان های انتخاباتی در تمامی سطوح حاکمیتی
ISO18091 : استاندارد مدیریت کیفیت حکومت محلی
ISO / TS22163: سیستم مدیریت کیفیت کسب و کار برای سازمان های ریل و راه آهن
ISO / TS29001 : استاندارد مدیریت کیفیت صنایع نفت، پتروشیمی و گاز طبیعی
ISO / IEC90003: استاندارد مدیریت کیفیت مهندسی نرم افزار
و سایر استانداردهای کیفیت
تغییرات استاندارد ISO 9001:2015 نسبت به ویرایش 2008
تفاوت استاندارد ISO 9001:2015 با استاندارد ISO 9001:2008 به گستردگی تفاوت استاندارد ایزو ۹۰۰۱ ویرایش ۹۴ با ایزو ۹۰۰۱ ویرایش ۲۰۰۰ نیست اما نگرش تخصصی تر شده و سعی شده این استاندارد با شرایط روز و پیشرفت‌ها و تغییرات سریع محیط کسب‌وکار در قرن ۲۱ هماهنگ شود.
به‌طور خلاصه ISO 9001:2015 نسبت به ویرایش ایزو ۹۰۰۱ ویرایش ۲۰۰۸ دارای تفاوت‌های ذیل است:
• وارد کردن تعاریف در متن استاندارد ISO 9001:2015
در استاندارد ISO 9001:2008 تعاریف به استاندارد ISO 9000 ارجاع داده شده بود اما در ISO 9001: 2015 تعاریف مورد استفاده به داخل متن استاندارد آورده شده مانند استاندارد ایزو ۲۲۰۰۰ و ISO 13485 و ISO TS 16949 و … بعضی از تعاریف نیز تغییر پیدا کرده‌اند و یا حذف شده‌اند برای مثال تعریف محصول تغییر یافته و Exclusions استثناء از استاندارد حذف شده است.
-
تغییر ساختار ISO 9001: 2015 از ۸ بند به ۱۰ بند
ساختار استاندارد ISO 9001-2015 به ۱۰ قسمت به شرح ذیل تغییر کرده:
- دامنه کاربرد
- استانداردهای مرجع
- واژگان و تعاریف
- مفهوم/ ماهیت سازمان
- رهبری
- طرح ریزی
- پشتیبانی
- عملیات
- عملکرد و ارزیابی
- بهبود
این ساختار به اجرای همزمان این استاندارد با استانداردهای دیگر مانند ISO 14001, ISO 22000, ISO 20000 و غیره کمک می‌کند.
-
مدیریت ریسک
استاندارد ISO9001:2015 با توجه به اینکه رویکرد پیشگیرانه دارد بر شناسایی خطرات بالقوه برای کیفیت محصول و آنچه باعث نارضایتی مشتری و زیان برای سازمان می‌شود و تعیین و انجام اقدامات پیشگیرانه به منظور کنترل آنها تأکید دارد. ریسک‌ها باید به‌طور همه جانبه شناسایی، تحلیل و کنترل شوند.
مدیریت ریسک در مدیریت طراحی و کنترل تغییرات و کنترل ریسک فرآیندهای برون‌سپاری شده، طراحی و توسعه محصول و سایر موضوعات کسب و کار نمود یافته و سازمان باید روشی برای شناسایی و ارزیابی ریسک و کنترل آن داشته باشد و اثر بخشی این روش باید ارزیابی شود.
- نگرش فرآیندی در سراسر استاندارد
رویکرد فرآیندی در این استاندارد در بند ۴-۴ توضیح داده شده و به‌طور واضح الزامات آن شرح داده شده است و از سازمان خواسته کاملاً عملیاتی شود.
- تأکید بر ایجاد ارزش برای مشتری و سازمان
استاندارد ISO9001:2015 با توجه به وجود رقابت شدید در بازار کسب‌وکار و جهانی شدن بازارها به دنبال فراتر رفتن از خواست مشتریان و سود آوری برای آنها و به طبع آن رقابت پذیری و سودآوری سازمان است در دنیای امروز اگر سازمانی به دنبال ارزش آفرینی و استفاده از تمام ظرفیت خود نباشد محکوم به از دست دادن بازار . نابودی است.
-
تغییرات در مستند سازی اطلاعات
اطلاعات در یک سازمان مانند خون در بدن است. استاندارد ISO9001:2015 تأکید کمتری بر روی مستندسازی روش‌های اجرایی و دستورالعمل‌ها نسبت به استاندارد ISO9001:2008دارد در مقابل بر مستند کردن اطلاعات حیاتی و کلیدی تأکید دارد.
در استاندارد ISO9001:2015 ساختار مستندات نسبت به ویرایش‌های قبلی استاندارد ISO9001 تغییراتی دارد برای مثال نظامنامه کیفیت حذف شده است.
در استاندارد ISO9001:2015معنای مستندسازی از تنها تدوین یکسری دستورالعمل فراتر رفته و گسترش یافته و تبدیل به ثبت اطلاعات قابل استفاده شده است.
در استاندارد ISO9001:2015 مدارک و سوابق جابجا شده‌اند یعنی ارزش مستند سازی و استفاده مناسب و اثربخش از سوابق و دانش سازمانی برای بهبود فرآیندهای تولید محصول و ارائه خدمات با کیفیت به شدت افزایش یافته است.
- توجه به مفهوم سازمان و عوامل تاثیرگذار محیط سازمانی
در استاندارد ISO9001:2015 و ویرایش انجام شده بر ارائه خدمات مناسب به مشتری و service-based بودن سازمان‌ها تأکید داشته و پاسخ‌گویی به نیازها و شرایط کسب‌وکار توسط سازمان در در استاندارد ISO9001:2015به‌طور مشخصی الزام شده است.
• برون‌سپاری فعالیت‌ها و خدمات
با توجه به شرایط کسب‌وکار در قرن ۲۱ و لزوم انجام تخصصی امور و برون‌سپاری فعالیت‌ها و فرآیندها در استاندارد ISO9001:2015 بر کنترل و قابل‌شناسایی و ردیابی بودن این فرآیندها تأکید می‌کند.
-
رهبری در سازمان
در استاندارد ISO9001:2015 مدیر ارشد به رهبر سازمان تغییر یافته و تأکید زیادی بر رهبری و همسو کردن اهداف و داشتن دید استراتژیکی از آن ارائه می‌نماید. باور بر این است در قرن ۲۱ سازمان‌ها دیگر با مدیریت صرف و کنترل نمی‌توانند بقای خود را تضمین کنند و کارکنان باید از جان و دل در خدمت سازمان و ارزش‌های باشند.
-
حذف نماینده مدیریت
بر اساس چهار ویرایش قبلی استاندارد ISO9001 مدیریت ارشد باید یکی از مدیران شرکت را به عنوان نماینده مدیریت منصوب می‌کرد ولی در ویرایش در استاندارد ISO9001:2015 هرچند از مدیر می‌خواهد مسئولیت نظارت بر سیستم مدیریت را مشخص کند اما وی را مجبور نمی‌کند که شخصی را به عنوان نماینده مدیریت در امر کیفیت منصوب کند.
این موضوع مسئولیت کیفیت محصولات و خدمات و مدیریت آن را مستقیما متوجه مدیر ارشد سازمان می کند.
-
عدم الزام سازمان به تدوین نظامنامه کیفیت
در استاندارد ISO 9001:2015 نیاز به نظامنامه کیفیت به عنوان یک الزام خواسته نشده است اما مانند استاندارد ISO14001 از سازمان خواسته که دامنه سیستم مدیریت خود و فرآیندها را تعریف کند.
